મનનો ઉકેલ કેવી રીતે લાવવો?

જ્યારે મનની વાત આવે છે, ત્યારે આપણા બધાના મનમાં એક જ ધ્યેય હોય કે, ‘હું કેવી રીતે મારા મનને સ્થિર કરું?’ તેના માટે આપણામાંના ઘણા લોકો મનને નિયંત્રણ કરવાની કળાઓનો અભ્યાસ અને તેનો ઉપયોગ કરીને આશા રાખે છે કે આ ઉપાયો આપણને નેગેટીવ વિચારોમાંથી મુક્તિ અપાવશે. જ્યારે કેટલાક લોકો મનને કાબૂમાં રાખવાનો રસ્તો શોધતા હોય છે. જો કે, મનને અથવા વિચારોને કાબૂ કરવા માટે, આપણે પહેલા મનનું વિજ્ઞાન અથવા તો મન કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે તે સમજવું પડશે.

અસંખ્ય ગાંઠોનું બનેલું મન, પોતે સારું કે ખરાબ હોતું નથી. મનનું કાર્ય, તેનો ધર્મ વિચારવાનો છે, તો આપણો ધર્મ વિચારોમાં તન્મયાકાર થયા વિના તેને વિચારવા દેવાનો છે. મન એ સ્પ્રિંગ જેવું છે. જો તમે તેને દબાવશો તો તે સામું ઊછળશે અને વધારે બેચેની અને ભોગવટો આપશે. તેથી વિચારોને દબાવી દેવા તે સાચો રસ્તો નથી, તો પછી તમે તમારા મન અથવા બેચેની લાવનાર વિચારોનો ઉકેલ કેવી રીતે લાવશો?

આપણું મન કોઈ પણ અંતરાય કે મુશ્કેલીનું કારણ ન બને, તેને માટે પરમ પૂજ્ય દાદાશ્રીએ મન વિશે સંપૂર્ણ ફોડ પાડ્યો છે. તેઓશ્રી હંમેશાં કહેતા કે લોકોએ મન સાથે કેવી રીતે વર્તવું તે શીખવું જોઈએ, જેથી તે આપણને કોઈ મુશ્કેલીમાં ન મૂકી શકે કે આપણા મોક્ષના અંતિમ ધ્યેયને બાધક ન બની શકે. તેમના કહેવા મુજબ, મન જ આપણને મોક્ષે લઈ જશે. જો કે, તેના માટે દરેક વ્યકિતએ મનની ગાંઠોને કેવી રીતે ઓગાળવી તે જાણવું પડે.

મનનો ઉકેલ લાવવાની વૈજ્ઞાનિક રીત જાણવા માટે વધુ વાંચો.

મનનું સ્વરૂપ શું છે?

મન અસંખ્ય ગાંઠોનું બનેલું છે. તેમાં આવતા વિચારો દ્વારા મનનું સ્વરૂપ સમજી શકાય છે. તો એમાં આવતા વિચારો સામે કેવી રીતે વર્તવું એ જાણો પૂજ્ય નીરુમા દ્વારા.

Spiritual Quotes

મનનો સ્વભાવ કેવો છે? કે, 'મને ડીપ્રેશન આવ્યું' કહે તો એક રતલને બદલે દસ રતલ બોજો થઇ જાય, ને 'મને ડીપ્રેશન નથી જ' કહે તો બોજો દસ રતલને બદલે એક રતલ થઇ જાય.
મન એમ કશાથીય બંધાય તેવું નથી. જેમ પાણીને બાંધવા વાસણ જોઇએ, તેમ મનને બાંધવા જ્ઞાન જોઇએ.
મન ગાંઠો સ્વરૂપ છે. કૂંપણ ફૂટે તે વિચાર છે. તમારા મનનું સ્વરૂપ ઓળખવું હોય તો મનનો ગ્રાફ એક મહિનાનો દોરો. તેમાં વધારેમાં વધારે વિચારો જેના આવે છે, તેની નોંધ કરો. તે સૌથી મોટી ગાંઠ છે. પછી બીજી, ત્રીજી..... એવી પાંચ-છ ગાંઠો પકડાય, તો મનનું આખું સ્વરૂપ સમજાઈ જશે.
મનમાં તન્મયાકાર થાય એટલે વિષાદે ય થાય ને આનંદે ય થાય. ને બેઉમાં તન્મયાકાર ના થાય એટલે પરમાનંદ થાય.
મન વશ તેને વર્તે જગ વશ! મન તો મોટા મોટા ઋષિયોના વ્રતમાં ને તપમાં ભંગ કરાવી દેતું. તો એવા મનની સામે કાઉન્ટર(સમાવાળીયો) વિચાર તો મૂકવો પડે ને! એ મૂકીએ તો મન વશ થતું જાય.
‘મન ભટકે છે’ એ વિધાન વૈજ્ઞાનિક નથી, ભટકે છે તે ચિત્ત છે. શરીરની બહાર કદી ના જઈ શકે.
મનને દોરવીએ આપણે, આપણે ના દોરવાઈએ મન નથી. મન આપણા ધ્યેયના વિરુદ્ધ દેખાડે ત્યારે, વિરોધીના પક્ષકાર થઈ જવાય છે. તો તો મન આખો ઊડાડી મેલે.
મન ન થાય કદી અમન, મન તો થાય વશ મળ્યે જ્ઞાન!
આજના વિચારો પરથી ખ્યાલ આવે કે, ગયા અવતારમાં શેમાં શેમાં આપણે હતા? આજનું મન એટલે ગતજ્ઞાન દર્શન.
મન જે જે પઝલ (કોયડા)માં ડિઝોલ્વ થયું (ડૂબી ગયું) હોય, તે તે પઝલ સોલ્વ (ઉકેલ) થાય કે મન થઈ જાય ખુલ્લું.
મન તો ‘કમ્પ્લીટ ફીઝિકલ’ છે, જેમાં જરાય ચેતન નથી. મન જોડે આત્મા તન્મયાકાર થાય તો જ અસર થાય.
મન પ્રત્યાઘાતી છે. આપણે આઘાત કરેલા, તેના પ્રત્યાઘાત છે. આઘાત બંધ કરી દઈએ એટલે પ્રત્યાઘાત બંધ થઈ જાય.
મન ગાંઠોનું બનેલું છે. મનમાં જે વિચારો આવે છે તે મનગ્રંથિમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. એ વિચારો આવે ત્યારે એનાથી છુટ્ટો રહે, વિચારોમાં તન્મયાકાર ના થાય, તેનો જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા રહે તો ‘ગ્રંથિભેદ’ થયો કહેવાય. વિચારોમાં તન્મયાકાર થયો એટલે જેવો વિચાર આવે તેવું ધ્યાન ઉત્પન્ન થાય.
મનને ગમતી વાત આવે ત્યારે મનને છૂટું રાખે તો મન વશ થાય.
મન એ તો ‘લેબોરેટરી’ છે. એમાં કશું મૂકો ને વિચારણા કરો તો તે તારણ કાઢી આપે. મન બધા પર્યાય દેખાડે, ‘રડાર’ની જેમ.
ક્લેશરહિતનું મન થયું તે 'મોક્ષ'. ક્લેશ સાથેનું મન તે 'સંસાર'.