ચોવીસમા તીર્થંકર શ્રી મહાવીર સ્વામી: પ્રથમ શિષ્યા ચંદનબાળા

જ્ઞાનીઓ અને તીર્થંકર ભગવંતોએ કાયમ ભાવ અને દ્રવ્યમાંથી ભાવનું મહત્ત્વ વિશેષ કહ્યું છે. જિનદત્ત શેઠની તીર્થંકર ભગવાન પ્રત્યેની ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિ એ ભાવ વિજ્ઞાનનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ છે. ભગવાન મહાવીર પોતાના કર્મના ઉદય પ્રમાણે આગળ વિહાર કરતા ગયા અને એમનો અત્યંત મુશ્કેલ અભિગ્રહ કઈ રીતે પૂરો થયો એ વિશે વાંચીએ.

કૌશાંબી નગરીમાં શતાનિક રાજા અને મૃગાવતી રાણી રહેતાં હતાં. રાજા અને રાણી બંને ભગવાન મહાવીરના પરમ ભક્ત અને ઉત્તમ શ્રાવક-શ્રાવિકા હતાં. શતાનિક રાજાના મંત્રી અને મંત્રીપત્ની નંદા પણ ભગવાનના શ્રાવક-શ્રાવિકા હતાં. એ જ ગામમાં ધનાવર નામના એક પ્રતિષ્ઠિત શેઠ હતા અને એમની મૂલા નામની પત્ની હતી. ભગવાનની વાતની એ બંનેને કંઈ ખબર નહોતી એટલે એ લોકો ભક્તિથી અજાણ હતાં.n

ભગવાન મહાવીરનો કડક અભિગ્રહ

ભગવાન મહાવીરે જબરજસ્ત અભિગ્રહ લીધો હતો. ભગવાનનો અભિગ્રહ એટલો બધો કઠણ અને કડક હતો કે આજ સુધી કોઈએ એવો અભિગ્રહ લીધો નથી. અભિગ્રહ એટલે પોતે ધારે કે હું ક્યારે પારણું કરીશ, નક્કી કરે કે મારે આટલું ભેગું થાય અને એ પ્રમાણે મળશે તો જ હું પારણું કરીશ. જ્યાં સુધી નક્કી કરેલા અભિગ્રહ પ્રમાણે મળે નહીં ત્યાં સુધી તેઓ ઉપવાસ ખેંચતા જ જાય.

ભગવાન મહાવીરનો અભિગ્રહ નીચે દર્શાવ્યા મુજબનો હતો:

• જે એમને વહોરાવે એ સતી રાજકુમારી હોય જે દાસીપણાને પામેલી હોવી જોઈએ.
• બંદીવાન હોય, એના પગમાં લોખંડની બેડી હોવી જોઈએ.
• માથું સાવ મૂંડેલું હોવું જોઈએ.
• ભૂખી હોય અને રડતી હોય.
• એનો એક પગ ઉંબરા પર અને બીજો પગ ઘરમાં હોય.
• એના હાથમાં સૂપડામાં અડદના બાકળા હોય.

આટલા બધા ગુણાકાર મેળવવા એ બહુ ભારે કહેવાય. ભગવાન મહાવીરે કેવળજ્ઞાન થતા પહેલાં આટલો મોટો અભિગ્રહ કર્યો હતો. સમય જતાં, ઉપવાસ કરતા કરતા ચાર મહિના થઈ ગયા. ભગવાન કૌશાંબી નગરીમાં ઠેરઠેર ભિક્ષા માંગવા જતા, પણ અભિગ્રહ પ્રમાણે એમને ક્યાંય મળતું નહોતું.

શતાનિક રાજાની મંત્રીપત્ની નંદાદેવીને પણ ભગવાન મહાવીર માટે ખૂબ ભક્તિ હતી. ભિક્ષાના સમયે ભગવાન ગામમાં વહોરાવવા નીકળતા, ત્યારે તે દરરોજ ભગવાનની વાટ જોઈને બારણે નજર મૂકીને બેસી જ રહેતી. એક વખત એવો આવ્યો કે નંદાદેવીના ઘર આંગણે ભગવાન મહાવીર ભિક્ષા લેવા પધાર્યા પણ ત્યાં એમનો અભિગ્રહ પ્રમાણે નહોતું એટલે પાછા જતા રહ્યા. આથી નંદાદેવીને ખૂબ દુઃખ થયું; તે ખૂબ રડી. પછી મંત્રીએ જ્યારે એમના દુઃખનું કારણ જાણ્યું ત્યારે ખબર પડી કે ભગવાન ઘરે પધાર્યા હતા પણ એમનાં કંઈક જબરજસ્ત અભિગ્રહ પૂર્ણ ન થતાં ભિક્ષા લીધા વગર પાછા જતા રહ્યા. પછી મંત્રીએ ભગવાનના અભિગ્રહની વાત રાજાને કરી.

શતાનિક રાજા અને મૃગાવતી રાણી ભગવાન મહાવીરના પરમ ભક્ત હતાં. પોતાના નગરીમાં આવીને પણ ભગવાનને ભિક્ષા ન મળી અને ભૂખ્યા રહ્યા તેથી એમણે રાજાશાહીના તોરે આખા ગામમાં ઢંઢેરો પીટાવ્યો, “ભગવાન મહાવીરનો અભિગ્રહ કોઈ પણ જાણી લાવે તો હું એને જે જોઈએ એ આપીશ.” પણ બધા પાછા પડ્યા. ભગવાનનો અભિગ્રહ તો કેવળજ્ઞાની સિવાય કોઈ જાણી ના શકે અને હજી ભગવાનને જ કેવળજ્ઞાન નહોતું થયું તો બીજા કોને હોઈ શકે? એટલે ભગવાનના અભિગ્રહની વાત કોઈ જાણી ના શક્યું. પછી શતાનિક રાજાએ ઢંઢેરો પીટાવીને કહ્યું, “ભગવાન મહાવીર જ્યારે વહોરાવવા નીકળે તો બધા જાતજાતનું ને ભાતભાતનું ભોજન બનાવીને તૈયાર રાખજો. ભગવાને જ્યાં પણ અનુકૂળ લાગશે ત્યાં વહોરાવશે.” આ રીતે ચાર મહિના વીતી ગયા.

આ બાજુ, ચંપાનગરીના દધિવાહન રાજા યુદ્ધ લડતાં હારવા આવ્યા એટલે ભાગી ગયા અને સૈનિકોએ આખું નગર લૂંટી લીધું. દધિવાહન રાજાની રાણી ધારિણી અને રાજકુમારી વસુમતીને એક ઊંટવાળો અપહરણ કરીને લઈ ગયો. રાણી ધારિણી અને રાજકુમારી વસુમતી અત્યંત રૂપવાન હતાં. રાજકુમારી વસુમતી વયમાં નાનાં હતાં. પછી ઊંટવાળાએ કૌશાંબી નગરીમાં આવીને બધાને કહેવા માંડ્યું કે, “હું આ રાણી સાથે લગ્ન કરીશ અને રાજકુમારીને વેચી દઈશ.” આ સાંભળીને ધારિણી રાણીને ખૂબ દુઃખ થયું અને ભયંકર આઘાત લાગ્યો; પોતે એક સતી હતાં, પતિવ્રતા હતાં. એને થયું કે, “આ હલકી કોમનો ઊંટવાળો રાજરાણીને પરણે તો મારા એક ભવમાં બે ભવ થાય, એ કઈ રીતે ચાલે? હું તો આટલી બધી પવિત્ર પતિવ્રતા છું. આવી રીતે મારા પતિવ્રતાપણાનો ભંગ થશે. હું શાને માટે જીવું છું? ધિક્કાર છે! આના કરતા હું જાતે જ મરી જઉં છું.” રાણીને વિચાર આવતાં જ કંપારી છૂટવા લાગી અને પછી પોતે જે ઊંટ ઉપરથી પસાર થતાં હતાં ત્યાં રસ્તામાં વચ્ચે ઝાડની ડાળી આવતાં જ એ ડાળી પર લટકીને, પોતાની જીભ ખેંચીને જાતે જ મૃત્યુ પામ્યાં.

આ જોઈને ઊંટવાળાને જબરજસ્ત આઘાત લાગ્યો. એને થયું, “અરર! આ મેં શું કર્યું? આટલી પતિવ્રતા સ્ત્રી માટે મેં ભાવ બગાડ્યા! આવી સતી સ્ત્રી માટે મેં આવો વિચાર કર્યો. બહુ ખોટું કહેવાય; આવું ના કરાય.” પછી એને ખૂબ પશ્ચાત્તાપ થયો. એને પૈસાની જરૂર હતી એટલે એણે વિચાર્યું કે ક્યાંક રાજકુમારી પણ આવી રીતે મરી ના જાય એટલે એની સાથે મીઠું મીઠું બોલીને રાજકુમારીને કૌશાંબી નગરીમાં બજારમાં વેચવા માટે લઈ ગયો. રાજકુમારી વસુમતી ખૂબ રૂપવાન હોવાથી બજારમાં એનું મૂલ્ય પણ બહુ ભારે રાખ્યું હતું.

એટલામાં ત્યાં બજાર પાસેથી કૌશાંબી નગરીના નગરશેઠ, ધનાવર શેઠ પસાર થતા હતા. એમને રાજકુમારી વસુમતીને જોતાં જ અંદરથી જબરજસ્ત ભાવ જાગ્યા કે, “ઓહોહો, આટલી નાની કુમળી બાળા, આ કોઈ ઊંચા ખાનદાનની લાગે છે. આવી રૂપાળી અને લજ્જાવાળી કોઈ જેવીતેવી ના હોઈ શકે. આને કોઈક લઈ જશે અને ગમે તેમ એનો ઉપયોગ કરશે; કદાચ વેશ્યા પણ બનાવી દે. શું ભરોસો? આના માતા-પિતા કોણ છે એ પણ ખબર નથી.” તેમણે વસુમતીને પોતાની દીકરીની જેમ રાખવાનું નક્કી કર્યું. શેઠે માંગ્યા કરતાં પણ ખૂબ વધારે પૈસા આપીને નાનકડી રાજકુમારીને છોડાવીને હાથ પકડીને ઘરે લઈ જવા ગયા. જેવો શેઠે હાથ પકડ્યો તો એમના શરીરના બધા રોગો મટી ગયા; તેઓ તંદુરસ્ત, યુવાન જેવા થઈ ગયા. ધનાવર શેઠને આશ્ચર્ય લાગ્યું કે આ કોઈ બહુ દૈવી જેવી કુમારી છે.

ધનાવર શેઠે પોતાની પત્ની મૂલા શેઠાણીને કહ્યું કે, “તું આને આપણી દીકરીની જેમ રાખજે અને આની ખૂબ સંભાળ રાખજે.” એમ કરીને રાજકુમારી વસુમતીને પોતાને ઘરે રાખી. રાજકુમારીને ધનાવર શેઠે એના માતા-પિતા વિશે પૂછા કરી પણ પોતાના કુળ અને ખાનદાનનું ખોટું બહાર પડી ના જાય એટલા માટે શરમથી રાજકુમારી વસુમતી કશું બોલી નહીં. ધનાવર શેઠે એમનું નામ ચંદના પાડ્યું અને બહુ સારી રીતે એનો ઉછેર કર્યો. મોટી વય થતાં ચંદના ખૂબ જ સ્વરૂપવાન થયાં; એમના રૂપરૂપનું તેજ જબરજસ્ત હતું.

ચંદનબાળા જેમ જેમ યુવાન થતાં ગયાં એમ મૂલા શેઠાણીને અંદર ભય અને ઈર્ષ્યા થવા લાગ્યાં. એમને થયું, “ચંદના આટલી રૂપાળી છે, તો કંઈક મારા પતિને આના તરફ ભાવ બગડ્યા અને જો પરણશે તો મારી જિંદગી ખલાસ થઈ જશે.” ઈર્ષ્યા માણસે શું ના કરાવે? ઈર્ષ્યાથી માણસની મતિ બહેર મારી જાય અને ભયંકર વેરની આગ જાગે. આ પ્રકારે શેઠાણીને શંકા પેઠી અને ચંદનબાળા માટે જબરજસ્ત દ્વેષ થયો. દ્વેષના પરિણામે શેઠાણી ચંદનબાળાને કઈ રીતે પોતાના ઘરમાંથી દૂર કરવી એ બધી યોજનાઓ ઘડવા લાગી.

એક વખત શેઠ બપોરે જમવા ઘરે આવ્યા ત્યારે પોતાના હાથ-પગ ધોવા માટે નોકરોને બોલાવ્યા પણ કોઈ નોકર હાજર ન હોવાના કારણે ચંદનબાળા પિતાતુલ્ય શેઠના હાથ-પગ ધોવા પોતે પાણી લઈને ગયાં. હવે, ચંદનબાળા તો શેઠને પોતાના પિતાતુલ્ય જ માનતાં હતાં. એટલે પોતે નમીને શેઠને હાથ ધોવડાવવા પાણી રેડતાં જ એમનો ચોટલો ખુલી ગયો અને એના સુંદર વાળ નીચે સુધી છેક જમીને લટકે એટલા લાંબા હોવાથી કાદવમાં ગંદા થવા માંડ્યા. સામે શેઠને પણ પોતાની દીકરીની જેમ ચંદનબાળા માટે ભાવ હતો એટલે એમણે ધીમે રહીને એના વાળ ઊંચા કરી અને એને બાંધી દીધા. હવે, આ દૃશ્ય મૂલા શેઠાણીએ બારીમાંથી જોયું અને એની શંકાને જબરજસ્ત પોષણ મળ્યું કે, “આ મને જે શંકા હતી એ પ્રમાણે જ છે. નહીં તો કોઈ પુરુષ કોઈ સ્ત્રીના વાળ બાંધી ના શકે! ખાલી પતિ જ પોતાની સ્ત્રીના વાળને અડે; પિતા પણ ના અડે.” એટલે શેઠાણીને થયું કે આ જરૂર દાળમાં કાળું હોવું જોઈએ. શેઠાણીએ ગાંઠ વાળી, “હવે તો ચંદનબાળાનું કાટલું કાઢી જ નાખું; એને અહીંથી ખસેડી જ દઉં.”

પછી શેઠ પોતાના વ્યાપાર માટે બહાર ગયા. મૂલા શેઠાણીને બહુ દ્વેષ થયો કે, “આ વાળને લીધે મારા પતિને તું મોહિત કરે છે માટે આ વાળ જ કાઢી નાખું.” શેઠાણીએ હજામને બોલાવીને ચંદનબાળાનું માથું મૂંડાવી દીધું, પછી ખૂબ માર્યું અને એમના પગે લોખંડની બેડી બાંધીને પોતાના જૂના ઘરમાં કાળી કોટડીમાં બંધ કરીને પૂરી દીધાં. શેઠાણીએ ઘરના નોકરોને એકદમ કડક શબ્દોમાં ખખડાવીને કહ્યું, “જો કોઈએ શેઠને આ વિશે કહ્યું છે તો તમારી ખેર નથી. તમને કોઈને હું નોકરી પર નહીં રહેવા દઉં અને બધાને ખૂબ મરાવીશ.” બધા નોકરો ગભરાઈને ચૂપ બેસી ગયા અને મૂલા શેઠાણી પિયર જતી રહી.

એટલામાં સાંજ પડે શેઠ ઘરે આવ્યા અને શેઠાણીની પૂછા કરતાં એમને ખબર પડી કે શેઠાણી પિયર હતી અને ચંદનબાળા અંગે પૂછા કરી તો કોઈ જવાબ નહોતું આપતું. શેઠને થયું એ કદાચ ચંદના સૂઈ ગઈ હશે. એમ સમજીને તેઓ કશું બોલ્યા નહીં. પણ આમ કરતાં કરતાં ત્રણ દિવસ થયા પણ ચંદનાની ભાળ પડી નહીં. એટલે શેઠ ખૂબ ચિડાયા. પછી બધા નોકરોને ભેગા કરીને ખખડાવીને પૂછ્યું, “સાચું કહેજો, ચંદના ક્યાં છે?” તો કોઈ કશું બોલ્યું નહીં. એક ઘરડાં ડોશી હતાં; એમને થયું, “આમ પણ હું મરવાની છું અને શેઠાણી બહુ બહુ તો શું કરશે? મારશે, મારી નાખશે, એથી વધારે તો શું?” એ ડોશીને ચંદના માટે બહુ દયા હતી. એટલે એમણે શેઠને બધી સાચી હકીકત કહી કે, “તમારી શેઠાણીએ ચંદનબાળાને બહુ મારી છે અને ઘરમાં એને પૂરી દીધી છે. ત્રણ દહાડાથી એ ભૂખી-તરસી જ છે.”

આ સાંભળીને શેઠ દોડતા-દોડતા ગયા; એ ઘરનું બારણું તોડી નાખ્યું અને જોયું કે ત્યાં ચંદનબાળા ભૂખ-તરસથી સુકાઈ ગયાં હતાં; મોઢું સાવ નાનકડું થઈ ગયું હતું, પગમાં બેડી હતી અને માથું મૂંડાયેલું હતું. ચંદનબાળાને આવી હાલતમાં જોઈને શેઠથી સહન ન થયું અને એમની આંખમાં પાણી આવી ગયાં કે, “અરર, મારી દીકરીના આવા હાલ! એને આટલું બધું ભોગવવાનું.”

પછી શેઠે ચંદનબાળાને કહ્યું, “તું ચિંતા ના કર. હું હમણાં તારા પગની બેડી તોડવા માટે લુહારને બોલાવી લાવું છું અને તને કંઈક ખાવાનું આપું છું.” એમ કરીને ભોજનશાળામાં જઈને તપાસ કરી તો કશું ખાવાનું બચ્યું ન હતું; માત્ર સૂપડામાં અડદના બાકળા પડ્યા હતા. શેઠે અડદના બાકળા લાવીને ચંદનબાળાને કહ્યું, “તું આટલું ખાતી થા; એટલામાં હું તને છોડાવી લઉં છું.” શેઠ લુહારને શોધવા ગયા. આ બાજુ ચંદનાના હાથમાં બાકળા હતા પણ એમની જબરજસ્ત પ્યૉરિટી હતી કે એમને ખાતાં પહેલાં જ અંદરથી એવા ભાવ થયા, “મને ત્રણ દિવસના ઉપવાસ તો થયા જ છે. કોઈ મારી પાસેથી આ ભિક્ષા લઈ જાય તો હું પહેલાં એમને વહોરાવીને પછી જ પારણું કરીશ.”

સામાન્ય રીતે, આપણે ભૂખ્યાં હોઈએ ત્યારે કોઈને યાદ ના કરીએ અને બધું ખાઈ જઈએ. આપણી પાછળવાળા માટે રહેશે કે નહીં એ પણ યાદ ના આવે અને ખાઈ જઈએ! જ્યારે ચંદનબાળા તો ત્રણ દિવસથી ભૂખ્યાં હતાં, છતાં એમને એવા ભાવ થયા કે, “હું કો’કને પહેલાં જમાડું, ભિક્ષા આપું, વહોરાવું ને પછી જ પારણું કરું.” કેવા ઉત્કૃષ્ટ ભાવ હતા એમના! જો ચંદનબાળા અડદના બાકળા ખાઈ ગયા હોત તો ભગવાન આવીને એમ ને એમ પાછા જતા રહ્યા હોત. કેટલી ઊંચી પાત્રતા હશે એમની!

ચંદનબાળાને આવા ઉત્કૃષ્ટ ભાવ થતાંની સાથે જ ભગવાન મહાવીર ત્યાંથી વહોરાવવા માટે પસાર થયા. ભગવાનને જોતાં જ એમને અંદર આનંદ-આનંદ થઈ ગયો અને બાકળા લઈને ભગવાનને વહોરાવવા દોડતાં-દોડતાં ગયા. પણ એમના પગમાં બેડી હોવાથી એક પગ ઉંબરાની બહાર અને બીજો પગ અંદર હતો. ઘરનો ઉંબરો ઓળંગે એટલામાં જ એમના પગમાં બાંધેલી બેડી એટલે કે સાંકળની હદ આવી ગઈ. પગમાં બાંધેલી બેડીને કારણે ચંદનબાળા ભગવાન પાસે આગળ જઈ ન શક્યાં અને દરવાજા પાસે ઉંબરા પર જ ઊભા રહી ગયાં.

તેઓ પોતાના હાથમાં સૂપડામાં અડદના બાકળા લઈને ભગવાનને આપવા માટે તત્પર થયાં. ભગવાન ત્યાં પધાર્યા અને એમણે જોયું કે એમના અભિગ્રહના બધા જ મુદ્દા મળતા આવી ગયા, “એક સૂપડામાં અડદના બાકળા લઈને કોઈ રાજકુમારી બંદીવાન હાલતમાં, પગમાં બેડી, માથું મૂડાયેલું અને ઉપવાસી હોય એવી કો’ક રાજકુમારી અને એ પણ સતી અને બ્રહ્મચારી હોય તો એના હાથે હું વહોરાવું.”

ભગવાન મહાવીરના અભિગ્રહમાંથી ફક્ત એક મુદ્દો ખૂટતો હતો કે ચંદનબાળાની આંખમાં આંસુ ન હતાં. એટલે આ એક મુદ્દો ખૂટવાથી ભગવાન પાછા વળ્યા. ત્યાં જ ચંદનબાળાની આંખમાંથી આંસુ વહી ગયાં કે, “અરર! હું કેટલી દુર્ભાગી કે ભગવાન આટલી નજીક આવ્યા, છતાં હું એમને વહોરાવી નથી શકતી!” એમને અંદરથી બહુ જ ખેદ થયો કે, “ધિક્કાર છે મને કે હું જમાડી નથી શકતી પ્રભુને.” ચંદનબાળાની આંખમાંથી આંસુ વહ્યાં. એટલા બધા આંસુ વહ્યાં કે એટલામાં ભગવાન મહાવીરે જરાક પાછું વળીને જોયું અને ત્યારે જ એમનો જે છેલ્લો બાકી રહેલો મુદ્દો કે આંખમાં અશ્રુની ધારા હોવી જોઈએ, એ અશ્રુની ધારા ચંદનબાળાની આંખોમાં જ્યારે ભગવાને જોઈ તો તરત વહોરાવવા માટે પાછા વળ્યા.

ચંદનબાળાએ અત્યંત ખુશીથી હર્ષના આંસુ સહિત ભગવાનને બાકળા વહોરાવ્યા. તે જ સમયે દેવોએ ઢગલાબંધ રત્નો, ધન તથા સોનામહોરોની વૃષ્ટિ કરી અને ભગવાનનો અભિગ્રહ પૂરો થયો. દેવોએ ચંદનબાળાના પગમાંથી લોખંડની બેડી કાપી નાખી અને એમને સોનાના ઝાંઝર, ઉત્તમ દાગીના અને કપડાંથી શણગારી દીધા. ચંદનબાળાના વાળ પણ દેવોએ પહેલાં જેવા હતા એવા જ સુંદર કરી દીધા. આ જોઈને બધા ખૂબ આનંદ પામ્યા.

આ બાજુ જાણે એક ઉત્સવ હોય એમ ખુશાલીમાં દેવોનો આનંદ, નાચગાન અને દુંદુભિનો નાદ સાંભળીને શતાનિક રાજા અને મૃગાવતી રાણી ભગવાનને ખોળતાં-ખોળતાં આવી પહોંચ્યાં. ભગવાન મહાવીરને ચંદનબાળા પાસેથી વહોરાવતા અને દેવોનો આનંદ જોઈને રાજા-રાણી ખૂબ ખુશ થયાં. પછી ભગવાન મહાવીરે પારણું કરીને આગળ વિહાર કર્યો.

રાજા શતાનિક દેવો દ્વારા ચંદનાને આપેલું બધું ધન લેવા તૈયાર થઈ ગયા. ત્યાં પછી ઇન્દ્રદેવે શતાનિક રાજાને કહ્યું, “તમારાથી આ ધન ના લેવાય. આ ધનનો હક તો ચંદનાનો છે. પછી ચંદના આ ધન જેને આપે એ એમની ઈચ્છાની વાત છે.” ચંદનાએ પોતાના પિતાતુલ્ય ધનાવર શેઠને એ ધન આપ્યું. કારણ કે આટલાં વર્ષો સુધી ધનાવર શેઠે એમનું પ્રેમથી પાલન કર્યું હતું.

બધા નગરજનોએ ત્યાં આગળ આવીને ચંદનાનાં દર્શન કર્યા. એટલામાં ચંદનાજીના પિતા રાજા દધિવાહનનો એક સુભટ હતો એ અહીં આવ્યો હતો અને એ ચંદનાને જોઈને તરત ઓળખી ગયો કે આ તો વસુમતી રાજકુમારી છે. સુભટ ચંદનબાળાના પગમાં પડ્યો અને શતાનિક રાજાને ચંદનબાળાનો બધો ઇતિહાસ કહ્યો. અને એ સાંભળીને રાજા બહુ ખુશ થયા. એટલામાં ઇન્દ્રદેવે રાજા શતાનિકને કહ્યું કે, “તું આ ચંદનબાળાને સાચવ. કારણ કે જ્યાં સુધી ભગવાન મહાવીરને કેવળજ્ઞાન નહીં થાય ત્યાં સુધી એમની કોઈએ તો રક્ષા કરવી જ પડશે. ભગવાનને કેવળજ્ઞાન થયા પછી ચંદનબાળા એમના પ્રથમ શિષ્યા થશે. ચંદનબાળા પણ કેવળજ્ઞાની થઈને મોક્ષે જવાના છે. તેઓ ચરમશરીરી છે માટે તું એમનું રક્ષણ કર.”

શતાનિક રાજા અને મૃગાવતી રાણી બંને ભગવાન મહાવીરના પરમ ભક્ત હતાં એટલે ઇન્દ્રદેવની વાતથી પોતાની જાતને ધન્ય ધન્ય સમજીને ચંદનબાળાને પોતાની સાથે લઈ ગયાં અને પોતાની રાજકુમારીઓ સાથે એમને રાખ્યાં. આ બાજુ, ધનાવર શેઠે પોતાના પત્ની મૂલા શેઠાણીને ઘરમાંથી કાઢી મૂકી અને પછી મૂલા શેઠાણી દર દર ભટકતી છેવટે મૃત્યુ પામી નર્કે ગઈ.

શંકાનું પરિણામ

મૂલા શેઠાણીએ જે શંકા કરી એ શંકાનું ફળ ભયંકર આવે છે. ખાસ કરીને સ્ત્રીઓને પોતાના પતિ ઉપર બહુ શંકા થતી હોય છે. અન્ય કોઈ સ્ત્રી પોતાના પતિ સાથે જો જરાક હસીને વાત કરે અથવા સામે વધારે જુએ તો પત્નીને તરત જ શંકા થઈ જાય અને પેલી સ્ત્રી માટે જબરજસ્ત વેરભાવ થઈ જતો હોય છે. હવે શંકા કોઈ દિવસ સાચી હોય નહીં. શંકા હંમેશા આત્મઘાત કરે એવી છે. આપણે નજરેનજર જોઈએ તોય શંકા કરવા જેવી નથી. કારણ કે શંકાથી સૌથી પહેલું નુકસાન પોતાને જ થાય છે. શંકા ભયંકર આર્તધ્યાન ને રૌદ્રધ્યાન કરાવે છે; જે આપણને નર્કે લઈ જાય છે. શંકાનું સમાધાન પણ કોઈ દિવસ ના હોઈ શકે.

જ્યારે પણ શંકા થાય તો તરત જ અંદરથી દૃઢ નિશ્ચય કરવો કે, “આ શંકા મારું ભયંકર અહિત કરનારી છે. માટે મારે કરવી નથી.” આપણે સાવધાની રાખવી પછી જે બન્યું તે સાચું. આપણને જ્યાં પઝેસિવનેસ કે માલિકીભાવ હોય, તો તે વ્યક્તિ માટે ત્યાં આપણને અતિશય શંકા ઊભી થઈ જાય. કહેવાય છે ને, ‘શંકા બાળે સોનાની લંકા.’

ભગવાન મહાવીર આગળ વિહાર કરતા ગયા અને ત્યાં એમને ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવના પૂર્વભવમાં બાંધેલા વેરના પરિણામ સ્વરૂપ ગોવાળ દ્વારા કેવા ઉપસર્ગો આવ્યા એ વિશે વાંચીએ.