તમારા બાળકો ઉપર ચીડાવાનું કઈ રીતે બંધ કરશો? કચકચ કઈ રીતે બંધ થશે?

તમારા બાળકો ઉપર ચિડાવાનું કઈ રીતે બંધ કરશો અથવા કચકચ કઈ રીતે બંધ કરશો?

દિવસના અંતે તમે થાક અનુભવશો, કારણ કે, ગમે તેટલી કચકચ કરવાથી કે ચિડાવાથી કશું સુધરવાનું નથી. તેથી, તમારા બાળકો ઉપર ચિડાવાનું કઈ રીતે બંધ કરશો? કચકચ કઈ રીતે બંધ થશે?

થોડું વિચારો કે:

• તમારો અભિપ્રાય છે કે તમારું બાળક અમુક જ કાર્ય કરશે અને તે પણ તમને અનુસરીને જ કરે. તમારા આ અભિપ્રાયના કારણે જ તમને બોજ લાગશે, તમારા બાળકને નહીં!
• શું કચકચ કરવાથી હજુ સુધી કંઈ સુધારો થયો છે? ના, નથી થયો ખરું ને?
• શું કચકચ તમને મદદરૂપ થઈ છે? ના, નથી થઈ ખરું ને?

તેથી કચકચ કરવી એ સાચી વસ્તુ નથી.

માતા-પિતા સાવ ક્ષુલ્લક બાબતોમાં એટલી બધી કચકચ કરતા હોય છે કે જેથી બાળક તેઓની મહત્ત્વની બીજી વાતો સાંભળતા જ નથી. તમારે સતત એવો જ ભાવ રાખવો જોઈએ કે તમે તમારા બાળકની સમજણ સુધારવા ઈચ્છો છો. એવું કરવાથી તમને થોડા સમય પછી ફેરફાર ધ્યાનમાં આવશે. તમારું બાળક ધીમે ધીમે સમજવા લાગશે. તમારે ફક્ત તેના માટે સતત પ્રાર્થના કરવાની, કારણ કે, પ્રાર્થના તમને જરૂરી ધીરજ રાખવામાં મદદરૂપ થશે. તમારે વસ્તુઓ જેવી છે તેવી જ સ્વીકારતા અને તેની સાથે સમાધાન લાવવાનું શીખવું પડશે. જ્યારે ફરી વખત ટોકવાની પરિસ્થિતિ ઊભી થાય ત્યારે, તમારા બાળકની અંદર બેઠેલા ભગવાન પાસે પ્રાર્થના કરો. આંતરિક સ્પંદનો અથવા હૃદયપૂર્વકના ભાવોની ખૂબ જ કિંમત હોય છે અને તે બાળકના આત્મા સુધી પહોંચે છે.

તમારા દ્વારા ઉછેરવામાં આવતા ગુલાબના છોડની જેમ જ તમારા બાળકો જાતે જ મોટા થઈ જશે. તમારે માત્ર તેઓને સાચી કેળવણી જ આપવાની જરૂર છે.

તમે વિચારો છો કે ગુલાબ તમારા છે, પરંતુ ગુલાબને પોતાનું અલગ અસ્તિત્વ છે. તે કોઈની માલિકીના નથી.

તમારી ગેરહાજરીમાં પણ બધું સરળતાથી જ ચાલે છે. ટોક ટોક કરતી માતાએ સમજી જવું જોઈએ કે બધી કચકચનું મૂળ કારણ ખોટી માન્યતા અને અહંકાર જ છે.

વિગતવાર સમજવા માટે વાંચો:

કઈ રીતે બોલવું?

આપણી સમજણનો અભાવ જ આપણને દુ:ખી કરે છે. જો આપણા શબ્દો સાચા હશે, પરંતુ સામી વ્યક્તિ તે સ્વીકારવા જ તૈયાર નહીં હોય, તો પછી તે શબ્દોનું કંઈ જ મૂલ્ય નથી. સત્ય કઈ રીતે રજૂ કરવું એ જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્યારે વાણી સામાના હિત માટે હોય અને ટૂંકી અને મધુર હોય, તો જ તે સત્ય કહેવાય છે અને તે બધા દ્વારા સ્વીકાર્ય હોય છે. બાળકો ઉપર કચકચ બંધ કરવા માટેની આ એક મહત્ત્વની ચાવી છે. પરંતુ, જો સામી વ્યક્તિને તે કચકચ લાગતી હોય, તો તેનાથી વાત બગડી જાય છે. તો પછી આપણે એક પણ શબ્દ કઈ રીતે બોલી શકીએ?

ધ્યાન આપવા જેવી બાબતો

જો આપણે આપણા રોજિંદા જીવનમાં કેટલાક સિદ્ધાંતોને વણી લઈશું, તો કોઈની સાથે કંઈ પણ સમસ્યા જ નહીં થાય. આમાં સૌથી મહત્ત્વની બાબત એ છે કે, ‘ઘરમાં કે બહાર, ક્યાંય પણ કોઈને નાની નાની બાબતો માટે કશું કહેવું નહીં.’ ફક્ત અમુક મહત્ત્વની બાબતોમાં જ તમારે ઈન્ટરેસ્ટ લઈને બોલવું જોઈએ; અને તે પણ વારંવાર કહ્યા ન કરવું જોઈએ. તમારા બાળકો સાથે કચકચ બંધ કરવા માટેની આ એક બીજી મહત્ત્વની ચાવી છે.

મહત્ત્વની બાબતો જેમ કે:

• જ્યારે બાળક નશાકારક દ્રવ્યોનું સેવન કરતું હોય અથવા માંસાહાર કરતું હોય
• જ્યારે તે બોયફ્રેન્‍ડ/ગર્લફ્રેન્‍ડ જેવા લફરામાં ફસાયેલ હોય
• જ્યારે તે ભણતરમાં કશું ધ્યાન જ ન આપતું હોય

આ બધી બાબતો જ મહત્ત્વની છે અને તેમાં માતા-પિતાએ ધ્યાન આપવું જોઈએ. બાકીની સમસ્યાઓ તો સામાન્ય છે.

સામાન્ય બાબતો જેમ કે:

• જો તે કારનું એક્સિડન્‍ટ કરે
• કિંમતી વસ્તુ ખોઈ બેસે
• નુકસાન થાય
• કંઈક ભૂલી જાય
• કોઈ ભૂલ કરે

ઉપરોક્ત બધી સામાન્ય બાબતો છે. માતા-પિતાએ આવી પરિસ્થિતિમાં શાંત અને મૌન રહેવું જોઈએ.

જો માતા-પિતા નાની બાબતોમાં સમતા અને પ્રેમ રાખી શકે, તો બાળકો મોટી બાબતોમાં તમારી આજ્ઞાનું પાલન કરશે. પરંતુ, માતા-પિતા દરેક નાની બાબતમાં કચકચ કર્યા કરે છે અને પોતાની બધી શક્તિ અને અસર ગુમાવી બેસે છે. એક પણ શબ્દ બોલ્યા વિના તમારો તાપ અનુભવાય તો કામ થાય. મા-બાપને બાળકોને કહેવાનો અધિકાર છે, પરંતુ ત્યારે જ જ્યારે બાળકોને એવું અનુભવાય કે માતા-પિતા જે કહે છે તે સત્ય છે અને સ્વીકાર્ય છે. નહીં તો, તમે તમારા બાળકોને બગાડી રહ્યા છો. જ્યારે કશું પણ બે કે ત્રણ વખતથી વધુ વખત કહેવામાં આવે છે, તો તે કચકચ બની જાય છે અને સ્વીકારાતું નથી. બાળકોને માત્ર પ્રેમથી જ વશ કરી શકાય છે, કચકચ કરવાથી અને મારવાથી તો તેઓ સામે થશે.

ઠપકો આપવાના પરિણામો

કર્મનો સિદ્ધાંત એવું કહે છે કે જો તમે તમારા નોકર, તમારા બાળક કે તમારી પત્નીને એક કલાક માટે પણ ઠપકો આપો છો, તો પછીના ભવમાં તે તમારા ધણી કે સાસુ થઈને તેનો બદલો વાળે છે. શું આપણે ન્યાય નથી ખોળતા હોતા? કુદરત ન્યાય આપે છે. જેવું આપણે અન્યને આપીએ છીએ તેવું જ ભોગવવું પડે છે. જો તમે કોઈને માત્ર એક કલાક જ ઠપકો આપશો તો પણ તમને જીવનભરની પીડાનો અનુભવ થશે. બાળકો ઉપરની કચકચ બંધ કરવા માટે આ સિદ્ધાંત જાણવો ખૂબ જ જરૂરી છે.

કંઈ પણ કહેવામાં કશો ફાયદો નથી

પરમ પૂજ્ય દાદાશ્રી કહે છે, "આ કાળમાં ઓછું બોલવું એના જેવું એકેય નથી. આ કાળમાં બોલ પથ્થર જેવા વાગે એવા નીકળે છે, અને દરેકના એવા જ હોય. એટલે બોલવાનું ઓછું કરી નાખવું સારું. કોઈને કશું કહેવા જેવું નથી. કહેવાથી વધારે બગડે છે. એને કહીએ કે, ‘ગાડીએ વહેલો જા.’ તો એ મોડો જાય અને કશું ના કહીએ તો ટાઈમે જાય. આપણે ના હોઈએ તો બધું ચાલે એવું છે. આ તો પોતાનો ખોટો અહંકાર છે. જે દહાડાથી છોકરાં જોડે કચકચ કરવાનું તમે બંધ કરશો, તે દહાડાથી છોકરાં સુધરશે. તમારા બોલ સારા નીકળતા નથી, એનાથી સામો અકળાય છે. તમારો બોલ એ સંઘરતો નથી, ઊલટા એ બોલ પાછા આવે છે. આપણે તો છોકરાંને ખાવાનું-પીવાનું બનાવી આપીએ ને આપણી ફરજ બજાવીએ, બીજું કહેવા જેવું નથી. કહેવાથી ફાયદો નથી, એવું તમને તારણ નીકળે છે?"

શું બાળકો તેમની જવાબદારી સમજે છે?

પ્રશ્નકર્તા: છોકરાં એની જવાબદારી સમજીને રહેતા નથી.

દાદાશ્રી: જવાબદારી ‘વ્યવસ્થિત’ની છે, તો એની જવાબદારી સમજેલો જ છે. એને કહેતા તમને આવડતું નથી. તેથી ડખો થાય છે. સામો માને ત્યારે આપણું કહેલું કામનું. આ તો મા-બાપ બોલે ગાંડું પછી છોકરાંય ગાંડું કાઢે.

બાળકો ઉપર કચકચ બંધ કરવા માટેની સરળ ચાવી એ છે કે, જેણે પોતાની જાતને સુધારી છે તે જ બીજાને પણ સુધારી શકે છે.

પ્રશ્નકર્તા: છોકરાં તોછડાઈથી બોલે છે.

દાદાશ્રી: હા, પણ એ તમે શી રીતે બંધ કરશો? આ તો સામસામું બંધ થાય તો બધાનું સારું થાય.

એક ફેરો મનમાં વિખવાદ પડી ગયો પછી એની લિંક ચાલુ થઈ જાય, પછી મનમાં એના માટે ગ્રહ બંધાઈ જાય કે આ માણસ આવો છે. ત્યારે આપણે મૌન લઈને સામાને વિશ્વાસમાં લેવા જેવું છે. આ બોલ બોલ કરવાથી કોઈનું સુધરે નહીં! સુધરવાનું હોય તો "જ્ઞાની પુરુષ"ની વાણીથી સુધરે. છોકરાં માટે તો મા-બાપની જોખમદારી છે. આપણે ના બોલીએ તો ના ચાલે? ચાલે. એટલે ભગવાને કહ્યું છે કે જીવતો જ મરેલાંની જેમ રહે. બગડેલું સુધરી શકે છે. બગડેલાને સુધારવું એ ‘અમારાથી’ થઈ શકે, તમારે ના કરવું. તમારે અમારી આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલવું. એ તો જે સુધરેલો હોય તે જ બીજાને સુધારી શકે. પોતે જ સુધર્યા ના હોય તે બીજાને શી રીતે સુધારી શકે?

તમે કઈ રીતે કહી શકો કે સામી વ્યક્તિમાં સુધારો આવ્યો છે?

દાદાશ્રી: સામા માણસને તમે વઢો તોય એને એમાં પ્રેમ દેખાય. તમે ઠપકો આપો તોય એને તમારામાં પ્રેમ દેખાય કે ‘ઓહોહો! મારા ફાધરનો મારા પર કેટલો બધો પ્રેમ છે!’ ઠપકો આપો, પણ પ્રેમથી આપો તો સુધરે. આ કોલેજોમાં જો પ્રોફેસરો ઠપકો આપવા જાય તો પ્રોફેસરોને બધા મારે! સામો સુધરે એ માટે આપણા પ્રયત્નો રહેવા જોઈએ. પણ જે પ્રયત્નો ‘રિએક્શનરી’ હોય એવા પ્રયત્નોમાં ના પડવું. આપણે એને ટૈડકાવીએ ને એને ખરાબ લાગે એ પ્રયત્ન ના કહેવાય. પ્રયત્ન અંદર કરવા જોઈએ, સૂક્ષ્મ રીતે! સ્થૂળ રીતે જો આપણને ના ફાવતું હોય તો સૂક્ષ્મ રીતે પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. વધારે ઠપકો ના આપવો હોય તો થોડાકમાં કહી દેવું જોઇએ કે, ‘આપણને આ શોભે નહીં.’ બસ આટલું જ કહીને બંધ રાખવું. કહેવું તો પડે પણ કહેવાની રીત હોય.

પોતે સુધર્યા નથી ને લોકોને સુધારવા ગયા, તેનાથી લોકો ઊલટા બગડ્યા. સુધારવા જાય કે બગડે જ. પોતે જ બગડેલો હોય તો શું થાય? આપણે સુધરવું સહેલામાં સહેલું છે. આપણે સુધર્યા ના હોઈએ ને બીજાને સુધારવા જઈએ એ મિનિંગલેસ છે. વઢવાથી માણસ ચોખ્ખું કહે નહીં ને કપટ કરે. આ બધા કપટ વઢવાથી જ જગતમાં ઊભા થયા છે.