પ્રિયજનને ગુમાવવું: જ્યારે કોઈ મૃત્યુ પામે ત્યારે કેવી રીતે સમતાથી મૃત્યુને હેન્ડલ કરવું!

પ્રિય સ્વજનના મૃત્યુની ઘટના સૌથી દુઃખદાયી લાગે છે. નજીકની વ્યક્તિનું મૃત્યુ થશે એ કલ્પના માત્રથી ભયની કંપારી છૂટી જાય છે. સ્વજન વિના જીવન જીવવાનું આવશે એ માનવા મન તૈયાર જ નથી થતું. અને જ્યારે એ ઘડી આવે છે ત્યારે જીવનમાં જે ખાલીપો લાગે છે તેને આપણે જીરવી નથી શકતા. વ્યક્તિની યાદમાં ડૂબી જઈને વારેવારે રડીએ છીએ અને દુઃખમાંથી ઉગરી શકતા નથી. પણ જો મૃત્યુની યથાર્થ સમજણ મળે તેમજ દુઃખના કારણો ઉપર દૃષ્ટિ પડે તો આવા દુઃખદ પ્રસંગોમાં પણ શાંતિ રહી શકે છે.

પ્રિય સ્વજનના મૃત્યુ સમયે આપણી સાચી ફરજ શું? સ્વજનનાં મૃત્યુ પછી આપણે શું કરવું? કઈ રીતે શાંતિ મેળવવી? શું મૃત્યુ પછી પિતૃઓ આપણને નડે છે? શ્રાદ્ધ કરવાનું મહત્ત્વ શું? એ તમામ પ્રશ્નોના સમાધાનપૂર્ણ જવાબ મળી જાય તો દુઃખ અને શોકના પ્રસંગોમાં અવશ્ય સાંત્વના સાંપડે છે.

પરમ પૂજ્ય દાદા ભગવાને સ્વજનના મૃત્યુ સમયે થતા વ્યવહારનું ખૂબ નજીકથી અવલોકન કર્યું છે અને મૃત્યુ સમયે થતાં લૌકિક વ્યવહાર અને માન્યતાઓના સાચાં કારણો ઉપર પ્રકાશ પાડ્યો છે. તેઓશ્રીએ મૃત્યુ વિશેની દુનિયાથી સાવ જુદી જ વાસ્તવિકતા જેમ છે તેમ ખુલ્લી કરી છે. આ વાસ્તવિકતા આપણને વર્ષો જૂના લૌકિક દૃષ્ટિકોણને ખંખેરી મૃત્યુના પ્રસંગને નવી જ દૃષ્ટિથી જોવા પ્રેરે છે.

જાગૃતિ મૃત્યુ સમયે

મૃત્યુ એ મનુષ્યજીવન ચક્રનો એક અનિવાર્ય ભાગ છે. જીવનના છેલ્લો એક કલાક માણસ જાગ્રત થઈ જાય તો આખા ભવના બધા કર્મોની માફી માંગીને પાપો ધોઈ શકે એમ છે. પરમ પૂજ્ય નીરુમા દ્વારા મેળવો સમજણ મૃત્યુ સમયની.

Spiritual Quotes

એવું છેને, ભગવાનની દ્રષ્ટિમાં આ જગતમાં શું ચાલી રહ્યું છે ? ત્યારે કહે, એમની દ્રષ્ટિમાં તો કોઈ મરતું જ નથી. ભગવાનની જે દ્રષ્ટિ છે એ દ્રષ્ટિ જો તમને પ્રાપ્ત થાય, એક દહાડો આપે એ તમને તો અહીં ગમે એટલા માણસ મરી જાય તોય તમને અસર કરે નહીં. કારણ કે ભગવાનની દ્રષ્ટિમાં કોઈ મરતું જ નથી.
ખરી રીતે પોતે મરતોય નથી ને ખરી રીતે જીવતોય નથી. આ તો માન્યતામાં જ ભૂલ છે કે પોતાની જાતને જીવ માની બેઠો છે. પોતાનું સ્વરૂપ શિવ છે. પોતે શિવ છે, પણ તે પોતાને સમજાતું નથી ને પોતાને જીવસ્વરૂપ માની બેઠો છે !
આત્મા અજન્મા-અમર છે, તેને મૃત્યુ જ નથી હોતું.
આ જન્મ-મરણ આત્માનાં નથી. આત્મા પરમેનન્ટ વસ્તુ છે. આ જન્મ-મરણ ઈગોઇઝમના છે. ઇગોઇઝમ જન્મ પામે છે અને ઇગોઇઝમ મરણ પામે છે. ખરી રીતે આત્મા પોતે મરતો જ નથી. અહંકાર જ જન્મે છે અને અહંકાર જ મરે છે.
મૃત્યુ પછી જન્મ ને જન્મ પછી મૃત્યુ છે, બસ. આ નિરંતર ચાલ્યા જ કરે છે. હવે આ જન્મ ને મૃત્યુ કેમ થયેલા છે ? ત્યારે કહે, 'કૉઝીઝ એન્ડ ઇફેક્ટ, ઇફેક્ટ એન્ડ કૉઝીઝ; કારણો અને કાર્ય, કાર્ય અને કારણો'. એમાં જો કારણોનો નાશ કરવામાં આવે તો આ બધી 'ઇફેક્ટ' બંધ થઈ જાય, પછી નવો જન્મ ન લેવો પડે !
જગતમાં બધું જ ફરજિયાત છે. મરવાનુંય ફરજિયાત છે. જન્મવાનુંય ફરજિયાત છે. માટે એવી કંઈ શોધખોળ કરો કે, 'મરજિયાત' શું છે?
જે હર્ષ પામે, તેને શોક પામવાનો વખત આવે.
જેનો ઉપાય નથી, તેની ચિંતા શી ? મરણનો ઉપાય નથી, તેથી તેની કોઈ ચિંતા કરે છે ?
જન્મ-મરણ આત્માનાં નથી. આત્મા ‘પરમેનન્ટ’ વસ્તુ છે. આ જન્મ-મરણ ‘ઈગોઈઝમ’નાં છે.
સમાધિમરણ એટલે 'પોતાના સ્વરૂપ' સિવાય બીજું કશું યાદ જ ના હોય. મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત-અહંકાર કશું જ હાજર ના હોય. આત્મામાં જ હોય.
આયુષ્યનો કાળ બદલી શકાતો નથી પણ ગતિ ફેરફાર થઈ જાય છે. ટિકિટ ફેરફાર થઈ શકે પણ મરણ ફેરફાર ના થઈ શકે. મરતી વખતે 'યા મતિઃ સા ગતિઃ'
જન્મ માયા કરાવે છે, લગ્ન માયા કરાવે છે ને મરણ પણ માયા કરાવે છે. પણ આમાં શરત એટલી કે સામ્રાજ્ય માયાનું નથી. સામ્રાજ્ય તમારું છે. તમારી ઈચ્છા વગર ના થાય. તમે ગયા અવતારે જે સહી કરી આપો છો, તેનું ફળ માયા આપે છે.
જન્મ્યો ત્યારથી જ કરવતી ચાલુ ! આપણા લોકો લાકડું છૂટું પડે, તેને મરણ કહે છે ! એ તો પહેલેથી જ કપાતું હતું !
જેનું મરણ છે, એ બધાં જ સંસારી !
ક્રોધ-માન-માયા-લોભ છે એમાંથી સ્વાર્થ ઊભા રહે છે. એટલે ભાન નથી કે કોનું મરણ થાય છે ને કોનો જન્મ થાય છે. આ તો બિલીફ જ રોંગ બેઠેલી છે. પણ ઘણા કાળે આગળ વધતાં વધતાં 'જ્ઞાની પુરુષ' મળે તો ભાન થાય કે જન્મ-મરણ એ તો અવસ્થા છે.
‘આત્મા અમર છે’ એવું બોલવાથી કંઈ દહાડો વળે નહીં. એ તો આત્મા એના સ્વભાવમાં આવે તો બોલાય. મરણનો ભય ટળે તો બોલાય.
નનામી એટલે કુદરતની જપ્તી. કમાણી બધી અહીં મૂકીને જવાની ને ગૂંચો જોડે લઈ જવાની !
છેલ્લો કાળ આવે ત્યારે કહેશે, 'હવે જ્ઞાની આવે ને મને દર્શન થાય, બે કલાક આયુષ્ય વધારજો મારું, હે ભગવાન !' એમ બૂમાબૂમ કરે. હવે બૂમાબૂમ ના કરીશ. કાલાવાલા શું કરવા કરે છે ? જ્યારે સત્તા હતી ત્યારે વાપરી નહીં. સત્તા ના હોય ત્યારે માગણી કરે !