ખુદને ઓળખો અને અનુભવો!

શું ખરેખર આપણે કોણ છીએ, તે અનુભવવા માટે સંસાર ત્યાગ કરવાની, ધ્યાન કરવાની અને અસાધારણ તપની જરુર છે? આપણી ખરી ઓળખ અને પરમ સુખ કે જે આપણી અંદર પહેલેથી જ રહેલું છે, તે મેળવવા માટે શા માટે આપણે બધી વસ્તુઓનો ત્યાગ કરવો જોઈએ? એવા લાખો માણસો છે જેમણે તે પરમ સુખની ખોજમાં બધીજ(સંસારી) વસ્તુઓનો ત્યાગ કર્યો છે. પરંતુ શું ખરેખર તેની જરૂર છે? "હું કોણ છું?" તે પ્રશ્નનો જવાબ ઇતિહાસમાં અનેક વખત સંતો દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે. જો કે તે અનુભવ તેમના હૃદયમાં એક ગુપ્ત રહસ્ય તરીકે જ રહ્યો છે. તેમ છતાં, બહુ ઓછા એવા વ્યક્તિઓ હશે કે જેમણે આ અનુભવ બીજા લોકોને કરાવ્યો હશે. આત્માનુભવની પ્રક્રિયા ખરેખર ખુબ જ સહેલી છે, પરંતુ તેના માટે યોગ્ય માર્ગદર્શનની જરૂર છે.

તો ચાલો, આની શોધ માટે આપણે, આપણામાંના જ એક એવા જ્ઞાની(દાદાશ્રી) અને મુમુક્ષુ વચ્ચેનો સંવાદ સાંભળીએ, કે ખરેખર આપણું શું છે, અને શું નથી?

દાદાશ્રી: પછી તમે 'મારું માથું, મારું શરીર, મારા પગ, મારા કાન, મારી આંખો' એવું કહેશો.આ શરીરમાં બધી જ વસ્તુને 'મારું' કહે છે, ત્યારે 'મારું' કહેનાર તમે કોણ છો? “આ બધી વસ્તુઓ મારી છે” એવું કહેનાર તમે કોણ છો? એવો તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે ? એક બાજુ તમે 'માય નેમ ઈઝ ચંદુલાલ' (ચંદુલાલ ની જગ્યાએ વાચકે પોતાનું નામ સમજવું.) કહો છો અને પછી કહો છો કે 'હું ચંદુલાલ છું', આમાં કંઈ વિરોધાભાસ નથી લાગતો?

પ્રશ્નકર્તા: હા, લાગે છે.

દાદાશ્રી: તમે ચંદુલાલ છો, હવે આમાં ‘હું’ અને ‘મારું’ બે છે. આ ‘હું’ અને ‘મારું’ એ બે રેલવેલાઈનના પાટા જેવુ છે એ બંને સાથે જ ચાલે પણ હોય કાયમ જુદા જ. એ બંને પેરેલલ જ રહે છે, કોઈ દહાડો એકાકાર થતું જ નથી. છતાં ય તમે એકાકાર માનો છો. આનું કારણ પોતાની સાચી ઓળખની અણસમજણ અને અજાગૃતિ છે. તે સમજીને આમાંથી ‘મારું’ ને સેપરેટ કરી નાખો. મારું’ માં જેટલું આવે તે બધાને બાજુએ મુકો. ‘મારું’ હાર્ટ, તો એ બાજુએ મૂકો. આ શરીરમાંથી બીજું શું સેપરેટ કરવાનું હોય?

પ્રશ્નકર્તા: પગ અને બધી ઈન્દ્રિયો.

દાદાશ્રી: હા. બધું જ. પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો, પાંચ કર્મેન્દ્રિયો અને બીજું બધું જ. પછી ‘માય માઈન્ડ' કહે છે કે ‘આઈ એમ માઈન્ડ' કહે છે?

પ્રશ્નકર્તા: ‘માય માઈન્ડ' કહે છે. 

દાદાશ્રી: ‘મારી બુદ્ધિ’ કહે છે ને?

પ્રશ્નકર્તા: હા.

પ્રશ્નકર્તા: તો સેપરેટ કરીને એમ જાણવાનું છે કે જે બાકી રહ્યું તે 'હું' છું.

દાદાશ્રી: હા, સેપરેટ કરીને જે બાકી રહ્યું તે તમે પોતે છો. ‘આઈ’ એ તમે પોતે જ છો. એની તપાસ તો કરવી પડશે ને? એટલે આ સહેલો રસ્તો છે ને, ‘આઈ’ અને માય’ જુદા કરે તો?

પ્રશ્નકર્તા: આમ તો સહેલો રસ્તો છે, પણ પેલું સૂક્ષ્મતર અને સૂક્ષ્મતમ જુદું થાય તો ખરું ને? એ જ્ઞાની વગર ના બને ને?

દાદાશ્રી: હા, તે જ્ઞાની પુરુષ દેખાડી દે. તો તેથી અમે કહીએ છીએ ને, સેપરેટ ‘આઈ’ એન્ડ ‘માય’ વિથ જ્ઞાનીઝ સેપરેટર. એ સેપરેટરને શાસ્ત્રકારો શું કહે છે?

તેને ભેદજ્ઞાન કહે છે. આ ‘આઈ’ એન્ડ ‘માય’ને છુટું પડવાનું વિજ્ઞાન છે. ભેદજ્ઞાન વગર તમે શી રીતે બાદ કરશો? કઈ કઈ ચીજ તમારી છે અને કઈ કઈ તમારી નથી, એ બેનું તમને ભેદજ્ઞાન નથી. ભેદજ્ઞાન એટલે 'મારું' બધું આ છે અને 'હું' જુદો છું આનાથી. એટલે જ્ઞાની પુરુષની પાસે, એમના ટચમાં રહીએ તો એ ભેદજ્ઞાન પ્રાપ્ત થઈ જાય ને પછી આપણને જુદું પડી જાય.

‘આઈ’ એન્ડ ‘માય’ નો ભેદ પડે તો બહુ સહેલું છે ને આ? મેં આ રીત બતાવી તે રીતે અધ્યાત્મ સહેલું છે કે અઘરું છે? નહીં તો આ કાળના જીવોનો તો શાસ્ત્રો વાંચી વાંચીને દમ નીકળી જાય.